Category: Հայրենագիտություն

Առաջին ուսումնական շրջանի հաշվետվություն
Երրորդ ուսումնական շրջանի հաշվետվություն

Ո՞վ է մեր նախահայրը, ու՞մ դեմ էր մարտնչում։
Մեր նախահայրը Հայկն էր
Ի՞նչ է առասպելը։ Ի՞նչ առասպելներ ես հիշում։
Հայկ և Բել, Արևն ու Լուսինը,
Ո՞ վ է հայոց դիցարանի հայր Աստվածը։ Էլ ի՞նչ աստվածներ ես հիշում:
Թվարկի’ր Հայաստանի բոլոր մայրաքաղաքները։
Բագարան, Անի, Երվանդաշատ, Երևան, Կարս, Տիգրանակերտ, Վան, Արտաշատ, Դվին, Արմավի, Վաղարշապատ, Շիրակավան։
Թվարկի’ր ՀՀ մարզերը` մարզկենտրոններով։
Արագածոտն – Աշտարակ
Գեղարքունիք – Գավառ
Շիրակ – Գյումրի
Արարատ – Արտաշատ
Արմավիր – Արմավիր
Լոռի – Վանաձոր
Կոտայք – Հրազդան
Սյունիք – Կապան
Վայոց ձոր – Եղեգնաձոր
Տավուշ – Իջևան
Ի՞նչ գետեր գիտես, որոնք հոսում են Հայաստանով։ Ո՞րն է ամենաերկար գետը։ Ո՞ր գետի մասին ես հավաքել տեղեկություն։

Ամենայերկար գետը դա Ախուրյան գետն է։
Ես տեղեկություն եմ հավաքել Հրազդան գետի մասին։
Ո՞րն է հայ ժողովրդի էպոսը։ Է՞լ ինչպես է այն կոչվում։
հայ ժողովրդի էպոսը Սասունցի Դավթի էպոսն է։ Այն նաև կոչվում է Սասնածռեր։
Ո՞վ է ստեղծել հայոց գիրը, ո՞ր թվականին։ Երևանում որտե՞ղ է տեղադրված նրա արձանը։
Մեսրոպ Մաշտոցը 405թ․
Ո՞ր թվականին մեր երկիրը դարձավ քրիստոնեական։ Ո՞ր արքայի օրոք։
301 թ․
Հայկական ի՞նչ արքայատոհմեր ես հիշում։
Ո՞ր հեթանոսական տաճարը պահպանվեց Հայաստանում` քրիստոնեություն ընդունելուց հետո, ո՞ր հեթանոսական տաճարը չավերվեց, պահպանվեց։
Գառնի հեթանոսական տաճարը
Տեղադրի’ր երրորդ ուսումնական շրջանի հայրենագիտության հաշվետվությանը հղումը։
Երրորդ ուսումնական շրջանի հայրենագիտության հաշվետվության
Քեզ դուր եկա՞վ հայրենագիտության դասընթացը։
Այո

Այս ուսումնական շրջանում հայրենագիտությունից իրականացրել եմ հետևյալ նախագծերը․
Նշել նախագծեր

ՀՀ հանրապետության գետերից մեկը․
Հայաստանի մայրաքաղաքներից մեկը․
Հին հայկական արհեստները․
Զատիկը իմ ընտանիքում․
Առասպելներ արևի և լուսնի մասին․

Ուսումնասիրել եմ հետևյալ թեմաները։


ՀՀ գետերը։

ՀՀ մարզեր իրենց մարզկենտրոններով։

Ծաղկազարդ։

Սուրբ հարության տոն։

Առասպել արևի և լուսնի մասին։

Նաև այցելել ենք Էրեբունի թանգարան։

Հայաստանի նշանակալի գետերն են.

• Ախուրյան – 186 կմ, սկիզբ է առնում Արփի լճից։
• Մեծամոր – կարճ (40 կմ), բայց հանրապետությունում ամենաջրառատ գետն է։
• Քասախ – Մեծամորի ձախակողմյան խոշոր վտակն է, սկիզբ է առնում Արագած և Փամբակ լեռների լանջերից։
• Հրազդան – 141 կմ, սկիզբ է առնում Սևանա լճից։
• Արփա – հոսում է նեղ կիրճով, տեղ-տեղ ընդմիջվում է գոգավորություններով և հատելով ՀՀ պետական սահմանը՝ Արաքսի մեջ է թափվում Նախիջևանի Հանրապետության տարածքում։
• Որոտան – Զանգեզուրի ամենամեծ գետն է (178 կմ), հովտի խորությունը տեղ-տեղ հասնում է մի քանի հարյուր մետրի։
• Դեբեդ – 178 կմ, որը կազմավորվում է Փամբակ և Ձորագետ գետերի միախառնումից։

Հայտնի են նաև Ողջին, Մեղրիգետը, Աղստևը, Գետիկը և Ոսկեպարը։

Այս ցանկում ներկայացված են Հայաստանի հիմնական գետերը

Անվանում	Թափվելու տեղ	Գետի ընդհանուր երկարությունը (կմ)	Երկարությունը Հայաստանի տարածքում (կմ)
Փամբակ	Դեբեդ	86	86
Ձորագետ	Դեբեդ	57	57
Դեբեդ	Խրամ	178	152
Աղստև	Կուր	133	99
Գետիկ	Աղստև	48	48
Արաքս	Կուր	1072	158
Ախուրյան	Արաքս	186	186
Մանթաշ	Ախուրյան	32	32
Մեծամոր (Սևջուր)	Արաքս	40	40
Քասախ	Մեծամոր (Սևջուր)	89	89
Գեղարոտ	Քասախ	25	25
Ամբերդ	Քասախ	36	36
Հրազդան	Արաքս	141	141
Մարմարիկ	Հրազդան	37-42	37-42
Մեղրաձոր	Մարմարիկ	14,7	14,7
Դալար	Հրազդան	13	13
Արայի	Հրազդան	16	16
Գետառ	Հրազդան	24	24
Ազատ	Արաքս	56	56
Վեդի	Արաքս	58	58
Շաղափ	Վեդի	19	19
Արածո	Արաքս	40	25
Արփա	Արաքս	126	90
Դարբ	Արփա	22	22
Հերհեր	Արփա	28	28
Մանիշկա	Արփա	16	16
Ելփին	Արփա	23	23
Եղեգիս	Արփա	47	47
Սելիմագետ	Եղեգիս	22	22
Մեղրի	Արաքս	32	32
Ծավ	Արաքս	42	27
Ողջի	Արաքս	88	56
Գեղի	Ողջի	30	30
Որոտան	Արաքս	179	119
Մասրիկ	Սևանա լիճ	43	43
Ձկնագետ	Սևանա լիճ	22	22
Վարդենիս	Սևանա լիճ	28	28
Ծակքար	Սևանա լիճ	28	28
Արգիճի	Սևանա լիճ	51	51
Գավառագետ	Սևանա լիճ	24

Կավագործությունը Հայաստանում հայտնի է դեռևս շատ հին ժամանակներից։ Չնայած կավից պատրաստված իրերի հանդեպ պահանջարկը զգալիորեն նվազել է, բայց շատ կավագործներ չեն թողնում իրենց աշխատանքը՝ փորձելով պահպանել ու խթանել այս արհեստի զարգացումը։ Քանի որ Հայաստանում առկա են խեցեգործության համար անհրաժեշտ բոլոր նյութերը (Հայաստանի բարձրորակ կավերը հայտնի են դեռ վաղ ժամանակներից), ապա դա հնարավորություն է ընձեռում լայնորեն ուսումնասիրել խեցեգործական տեխնիկան իր բոլոր տեսակներով։ Վաղ միջնադարի խեցեգործությունը ներկայանում է հազվագյուտ բարձրարվեստ նմուշներով՝ հայտնաբերված Դվինի և Զվարթնոցի պեղումներից։

Գետի անվանումն առաջին անգամ հանդիպում է հին հայկական հեղինակների՝ մասնավորապես Սեբեոսի (Հուրազդան տեսքով) և Մովսես Խորենացու մոտ (ավելի հին, Հրազդան)։ Ունի 141 կմ երկարություն։ Ավազանի մակերեսը 2650 կմ² է (առանց Սևանա լճի)։ Սկիզբ է առնում Սևանա լճից, հոսում հարավարևմտյան ընդհանուր ուղղությամբ, անցնում Գեղարքունիքի, Կոտայքի մարզերով, Երևան քաղաքով, Արարատի մարզով ու թափվում։ Վերին հոսանքում մոտ 20 կմ հոսում է դեպի արևմուտք՝ այդ ընթացքում առաջացնելով գալարներ, միջին հոսանքում անցնում է նեղ ու խոր (120-150 մ) կիրճով, ստորին հոսանքում ուղղվում է դեպի հարավ-արևելք, դուրս գալիս Արարատյան դաշտ, դառնում հանդարտահոս ու ծովի մակարդակից 820 մ բարձրության վրա լցվում Արաքսը։

Բագարանը հիշատակվում է Ամուր և Դիցավան անուններով և համապատասխանում է այժմյան Բաքրանին, որ մի փոքրիկ գյուղ է Ախուրյան գետի աջ ափին։ Ըստ Մովսես Խորենացու, Բագարանը կառուցել է Երվանդունիների վերջին թագավոր Երվանդ 4-րդը մ․թ․ա lll դարի սկզբերին։ Երվանդունիների թագավորության անկումից հետո (ll դար) Բագարանը անշաքանում է և ավելի քան 1000 տարի մեր պատմության մեջ չի հիշատակվում։ Vlll դարի վերջերին այ Արշարունիք ու Շիրակ գավառների հետ միասինդառնում է Բագրատունի Աշոտ Մսակերի սեփականությունը, որն այն դարձնում է իր աթոռանիստը: Սկսած այդ ժամանակներից, Բագարանը բավական բարգավաճում է, եւ Բագրատունի առաջին թագավոր Աշոտ Ա-ն (885-890) այն դարձնում է նորահիմն թագավորական մայրաքաղաքը:45 թվականին Անիի թագավորության հետ միասին Բագարանը եւս նվաճվում է Բյուզանդիայի կողմից, 1064թ թվականին այն զավթում են սելջուկ թուրքերը:XX րդ դարի սկզբներին պատմական Բագարան քաղաքի տեղում եղած Բագարան գյուղը ուներ շուրջ 350 հայ բնակիչ:  Առաջին աշխարհամարտի ընթացքում` Թուրքական կոտորածների արդյունքում Բագարանում այլեւս հայ չմնաց: Ներկայումս Բագարան քաղաքի տեղում Բաքրան անունով քրդական մի գյուղ կա:

Ըստ Մովսես Խորենացու,Բագարանը կառուցել է Երվանդ չորրորդ թագավորը մթա II դ սկզբին,իր նոր մայրաքաղաք Երվանդաշատի հետ միաժամանակ։ Ըստ Մովսես Խորենացու, թագավորը Երվանդաշատից մոտ քառասուն ասպարեզ հեռու, Ախուրյան գետի վրա, շինեց փոքր քաղաք՝ նման իր քաղաքին և կոչեց Բագարն, այսինքն թե բագիներն այնտեղ են տեղափոխվախ և այնտեղ փոխադրեց Արմավիրումմ եղած կուռքերը։ Շինեց նաև մեհյաններ և իր Երվազ եղբորը քրմապետ նշանակեց։ Երվանդը տնկել է տվել մի մեծ անտառ, որը պարսպապատելով և բազմաթիվ արագավազ այծյամներ, եղնիկներ, եղջերուներ ու վարազներ արգելափակելով, վերածել արքունի ոստանի և այն կոչել ծննդոց անտառ։ Բայց շուտով Արտաշես Ա-ն հաղթում է Երվանդին, ապա Բագարանի մոտ նրա եղբորը՝ Երվազի վզից երկնաքար կապելով՝ գետի հորձանուտումխռղդել է տալիս, բազում գանձեր վերձնում մեհյաններից, գերում Երվազի 500 ծառաներին, իսկ հետագայում կուռքերը տեղափոխում է Արտաշատ։ Մինչ այժմ էլ պահպանվել են Երվանդի կառուցած մեհյանների և այլ շինությունների հետքերը, իսկ դարասկզբին Բագարանի գյուղացիները Միջին գյուղ կոչվող բլրի վրա նոր տների հիմքեր փորելիս հաճախ էին գտնում հեթանոսական շրջանի գերեզմաններ, քարե փոքրիկ կուռքերի արձաններ և այլն։ Բագարանում կյանքը կանգ չի առնում, այն մինչև 8-րդ դարը Արշարունիքի քիչ թե շատ մեծ բնակավայրերից էր և Կամսարական նախարարության տան սեփականությունը։ 780-ական թվականներին այն անցնում է Աշոտ մսակեր Բագրատունուն, որն իր նստավայրը Դարույնքից տեղափոխում է այստեղ։ Բագարանը ուներ հաստ պարիսպներով միջնաբերդ, որի շուրջը տարածվում էր ոչ մեծ քաղաքը։ Այստեղ էին ոչ միայն Բագրատունիների ապարանքը, այլ տոհմական դամբարանը։ ԿԱյին մի քանի եկեղեցիներ՝ ս. Թեոդորս, ս.Գևորգ, ս.Շուշանիկ և այլն, որոնցից հատկապես նշանավոր է ս. Թեոդորս եկեղեցին։ Այն 624 թվականին հիմնադրել է իշխան Բուտ Առավեղյանը, որի մահից հետո շինարարությունը ավարտել է նրա կինը՝ իշխանույի Աննան։

Արագածոտն — Աշտարակ

Արարատ -Արտաշատ

Արմավիր -Արմավիր

Գեղարքունիք- Գավառ

Լոռի -Վանաձոր

Կոտայք- Հրազդան

Շիրակ- Գյումրի

Սյունիք- Կապան

Վայոց ձոր -Եղեգնաձոր

Տավուշ -Իջևան

Ես և քույրս օգնում ենք մայրիկիս ներկել զատկի հավկիթները պատրաստում ենք ավանդական գաթա, ձուկ։ Վառում ենք գեղեցիկ մոմ էր լցնում ենք գինին և ամբողջ ընտանիքով նշում Սուրբ Հարության տոնը։ Հայրիկիս, մայրիկիս և քույրիկիս հետ խաղում ենք ձվակռիվ և շնորհակալ ենք լինում Աստծուն միասին անցկացրած յուրաքանչյուր րոպեի համար։