Ընդհանուր պատմություն

Հայաստանում կաշեգործությունը հին և զարգացած արհեստ էր։ 10-րդ դարում այն բաժանվեց մի քանի ինքնուրույն արհեստների՝ կաշվի մշակում, կոշկակարություն, թամբագործություն, մագաղաթի պատրաստում։ Դեռևս Հին Հայաստանում հայտնի էր կոշկեղենի՝ կարմիր, կանաչ և այլ գունավորմամբ բարձրորակ սեկը, որը պատրաստվում էր այծի մորթուց, և քիմուխտը՝ միասմբակավորների մշակված կաշին։ Կաշվի մշակումը բարդ աշխատանք էր, այն տևում էր մեկից մինչև մի քանի ամիս և հայտնի էր խաղախորդություն անունով։ Կաշեգործության հետ կապված մի առանձին արհեստ էր թամբագործությունը (սառաճությունը)։ Սառաճը, ձեռք բերելով ձիասարքի մետաղե մասերը, պատրաստում էր թամբը, հաճախ ներկում և ձևավորում էր մետաղե, ոսկրե, սադափե զարդերով։ Կաշվից պատրաստվում էր նաև մագաղաթ, լկամ (սանձ), ձիասարք և այլ սարքերի փդկեմասեր, տիկ, կաշվե տոպրակներ, երաժշտական գործիքների կաշեմասեր, զարդեր և այլն։ 20-րդ դարի սկզբին կաշվի վերամշակման արհեստանոցների թիվը հասնում էր 37-ի, որից Երևանում (Ձորագյուղի շրջանում)՝ 22, Ալեքսանդրապոլում (այժմ՝ Լենինական)՝ 2, Նախիջևանում՝ 2, Նոր Բայազետում (այժմ՝ Կամո)՝ 5, մնացած շրջաններում՝ 6։ Մշակվում էր տեղական, Մակուից (Իրան) ու Հին Բայազետից ներմուծված կաշեհումքը։ Հայաստանում վերամշակվող կաշին (մասնավորապես հայկական սեկը) մեծ համարում ուներ Կովկասի առավել խոշոր շուկաներում։ Խորհրդային ռեժիմի առաջին տարիներին Հայաստանում կաշի մշակող ձեռնարկություններ գրեթե չկային։ 1922 թվականին գործող երկու ձեռնարկություններն ազգայնացվեցին և միավորվեցին։ Այդ տարիներին ՀԽՍՀ կաշվե կոշիկի արդյունաբերությունը ներկայացնում էին Երևանի կաշվի գործարանը, կոշիկի և ձիասարքի մեկական արհեստանոցները։

Փոքրիկ իշխանը (հատված)

Մեծահասակները թվեր շատ են սիրում: Երբ նրանց պատմում ես, որ դու նոր բարեկամ ես ձեռք բերել, նրանք երբեք չեն հարցնում ամենագլխավորի մասին: Երբեք նրանք չեն ասի. «Իսկ ինչպիսի՞ ձայն ունի նա: Ինչպիսի՞ խաղեր է սիրում խաղալ: Թիթեռներ բռնո՞ւմ է, թե՞ոչ»: Նրանք հարցնում են. «Քանի՞տարեկան է նա: Քանի՞ եղ□այր ունի: Քաշն ինչքա՞ն է: Ինչքա՞ն է վաստակում նրա հայրը»: Եվ դրանից հետո երևակայում են, թե ճանաչեցին մարդուն: Երբ մեծահասակներին ասում ես՝ «Ես տեսա վարդագույն աղյուսից մի տուն, որի պատուհանին խորդենի կար, իսկ կտուրին՝ աղավնիներ», նրանք երբեք չեն պատկերացնում այդ տունը: Նրանց պետք է ասել. «Ես տեսա մի տուն, որ արժե հար□ուր հազար ֆրանկ»: Եվ միայն այդ ժամանակ նրանք կբացականչեն. «Ինչպիսի՜ գեղեցկություն»: Ճիշտ այդպես, եթե նրանց ասես. «Ահա ձեզ ապացույցներ, որ, իրոք, Փոքրիկ իշխանը եղել է, որ նա շատ, շատ լավն էր, ծիծաղում էր և շատ էր ուզում գառնուկ ունենալ. իսկ ով ուզում է գառնուկ ունենալ, նա անպայման գոյություն է ունեցել»: Եթե այսպես ասես, նրանք միայն ուսերը կթոթվեն ու ձեզ կնայեն այնպես, ինչպես կնայեին մի անգետ մանկիկի: Բայց եթե նրանց ասես՝ «Նա թռել եկել էր մի մոլորակից, որը կոչվում է № 612», դա նրանց կհամոզի, և նրանք քեզ այլևս չեն ձանձրացնի հարցերով: Ի՜նչ կարող ես անել, այդպես են մեծահասակները: Չարժե նրանցից նեղանալ: Երեխաները մեծահասակների նկատմամբ պետք է ներողամիտ լինեն:

 Բայց մենք (հասկանաում ենք), թե ինչ բան է կյանքը, և ինչ խոսք, ծիծաղում ենք համարների ու թվերի վրա: Ես այս պատմվա□քը սիրով մի կախարդական հեք□աթի նման կպատմեի: Ես կուզեի սկսել այսպես. «Կար-չկար մի գեղեցիկ իշխան կար: Նա ապրում էր մի մոլորակի վրա, որը իրենից մի քիչ էր մեծ, և նա սրտակից բարեկամ չուներ…»: Նրանք, ովքեր (ճանաչում են) կյանքը, կզգային, որ սա զուտ ճշմարտություն է: Ես ամենևին էլ չեմ ուզում, որ իմ գիրքը կարդան միայն զվարճության համար: Իմ սիրտը ցավից ճմլվում է, երբ ես (հիշեցի) իմ փոքրիկ բարեկամին, և ինձ համար հեշտ չէ նրա մասին պատմելը: Արդեն վեց տարի է անցել այն օրից, ինչ նա և իր գառնուկը հեռացել են ինձանից: Ես նրա մասին ուզում եմ պատմել, որպեսզի չմոռանամ նրան: Շատ տխուր բան է, երբ բարեկամներին մոռանում են: Բոլորը չէ, որ բարեկամ ունեն: Եվ ես (վախենում եմ), թե կդառնամ մեծահասակների նման, իսկ նրանք թվերից բացի ոչնչով չեն հետաքրքրվում:

1. Տեքստի չորս բառերում տառի փոխարեն վանդակ է դրված, դու՛րս գրիր այդ բառերը՝ լրացնելով բաց թողած տառերը:
   եղբայր
   հարյուր
   պատմվածք
   հեքիաթ

2. Ի՞նչ է նշանակում  երևակայել բառը.

       ա/ պատկերացնել
       բ/ շինել
       գ/ պատրաստել
        դ/ կառուցել

 3. Գրի՛ր տրված  բառերի հոմանիշները.
       ա/ գեղեցիկ – սիրուն 
       բ/ շատ – բազմաթիվ                   
       գ/կախարդական – դյութական

       դ/ մեծ – հսկա

4. Տրված բառերից որի՞ դիմաց է սխալ նշված նրա տեսակը.

      ա/ սիրտ – պարզ

       բ/ բարեկամ – բարդ

      գ/ գեղեցկություն – պարզ

       դ/ անգետ – ածանցավոր

5. Տեքստում հանդիպող հետևյալ բառերից ո՞րն է գործածված եզակի թվով.

      ա/ խաղեր

       բ/ պատուհաններ

       գ/ թվեր

       դ/ իշխան

6. Տրված բառերից յուրաքանչյուրի դիմաց նշված է, թե ինչ խոսքի մաս է: Ո՞ր տարբերակում է սխալ նշված.

      ա/ գեղեցիկ – ածական

      բ/ տխուր – գոյական

      գ/ գառնուկ – գոյական

      դ/ մոլորակ – գոյական

 7. Փակագծերում  նշված բայերը համապատասխանեցրո՛ւ տեքստին:

8. Տրված նախադասության մեջ գտի՛ր ենթական և ստորոգյալը:

     Իշխանիկը ապրում էր մի փոքրիկ մոլորակի վրա:
      ենթակա   Իշխանիկը

      ստորոգյալ   ապրում էր

9. Տեքստից դուրս գրի՛ր մեկական պատմողական և հարցական նախադասություն:

Մեծահասակները թվեր շատ են սիրում:
Իսկ ինչպիսի՞ ձայն ունի նա:

10. Տեքստում ընդգծված նախադասության մեջ բաց է թողնված մեկ կետադրական նշան: Լրացրու՛:
11. Ի՞նչ են շատ սիրում մեծահասակները:
Մեծահասակները թվեր շատ են սիրում:

12. Ի՞նչ էին հարցնում մեծահասակները նոր բարեկամի մասին:
Քանի՞տարեկան է նա: Քանի՞ եղբայր ունի: Քաշն ինչքա՞ն է: Ինչքա՞ն է վաստակում նրա հայրը։

13. Ինչո՞ւ Փոքրիկ իշխանի մասին պատմելը հեշտ չէր.

       ա/ հեղինակը մանրամասները չէր հիշում

        բ/արդեն վեց տարի էր անցել, ինչ նա և գառնուկը հեռացել էին

       գ/ բարեկամներին շուտ էին մոռանում

       դ/հեղինակի սիրտը ճմլվում էր

14. Ինչո՞ւ էր հեղինակը վախենում մեծահասակների նման դառնալուց.

      ա/ ճիշտ հարցեր էին տալիս

       բ/ ծիծաղում էին համարների և թվերի վրա

      գ/մեծահասակները թվերից բացի ոչնչով չէին հետաքրքրվում

      դ/ մեծահասակները շատ բարեկամներ ունեին
15. Դու՛րս գրիր  այն հատվածը, որտեղ գրված է, որ երեխաները պետք է հասկանան  և  ներեն մեծերին:
Երեխաները մեծահասակների նկատմամբ պետք է ներողամիտ լինեն:

Մարտի 14-ին մենք ընկ Գրետայի և ընկ․ Սոնայի հետ այցելեցինք Կենտրոնական բանկի թանգարան։ Կենտրոնական բանկի թանգարանը հայտնի է ոպես Կենտրոնական բանկի այցելություների կենտրոն։ Կենտրոնական բանկը գտնվում է Անգլիական այգու մոտակայքում։ Կենտրոնական բանկում մեզ ծանոթացրեցին դրամի պատմությանը, ստեղծման և շահագործման ձևերին։ Սովորեցինք տարբեր կեղծ և իրական դրամները։ Իմանցանք, որ դրամները տպվում են Գերմանիայում։ Իմացանք, որ դրամները պատրաստվում են բամբակից:Ես դրա մասին չգիտեի ու շատ զարմացա։ Մեզ ցույց տվեցին հին դրամի տարբեր ձևերը և հուշադրամները։ Իմացանք որ դրամի, դոլարի և եվրոյի փոխարժեքները կարող են փոփոխվել և դա վերահսկվում է Կենտրոնական բանկի կողմից։ Վերջում մեզ նվիրեցին նվերներ ու մենք ուրախ գնացինք Անգլիական այգի, որտեղ նախաճաշեցինք, երգեցինք Կոմիտասյան երգեր, ազգային խաղեր։ Իմ ընկերները վերադարձան դպրոց, իսկ ես այնտեղից միանգամից մայրիկիս հետ գնացի տուն։ Օրը շատ հավես և ուրախ անցավ։
Տեսանյութը կարող եք տեսնել այստեղ։

Կազմեցինք նաև մաթեմատիկական խնդիրներ։

Նախ պարզեցինք, որ  2023 թվականի   մարտի 14-ի դրությամբ դրամի, դոլարի և եվրոյի փոխարժեքները՝ 

Վաճառք՝ 1 դոլարը  արժեր 393 դրամ:
 Առք՝  մեկ դոլարը արժեր 395 դրամ:
Վաճառք՝ 1 ռուբլին 6 դրամ  է:
 Առք՝  1 ռուբլին 5 դրամ  է:
Վաճառք՝ 1 եվրոն 425 դրամ  է:
 Առք՝  1 եվրոն 410 դրամ  է:

1.Ժամը 11:00 մենք հասանք Կենտրոնական բանկ։ Այնտեցից դուրս եկանք և Անգլիական այգի հասանք 12:45: Որքան մենք մնացինք բանկոււմ եթե բանկից այգի 15 րոպե էր։
1) 45 ր – 15ր = 30
2) 12:30-11:00=1ժ 30ր
Պատ՝․ 1ժ 30ր

2. 2023 թվականի   մարտի 14-ին մեկ դոլարը արժեր 395 դրամ (Առք)։ Քանի՞ դրամ կլինի 600 դոլարը:
395×600=237000 դրամ։

3. 2023 թվականի   մարտի 14-ին  1 ռուբլին 6 դրամ  է (Վաճառք)։ Քանի՞ դրամ կլինի 700 ռուբլին:
6×700=4200 դրամ

4. 2023 թվականի  մարտի 14-ին  1 Եվրոն  425 դրամ  է (Վաճառք)։ Քանի՞ դրամ կլինի 8 Եվրոն։
8×425=3400 դրամ 

1. Առանձնացրեք գոյականները։

Աշխատելով, աշխատանք, հիշողություն, մազեր, հոգիներ, գեղեցիկ, դանդաղ, գեղեցկություն, մեղմորեն, խոսելով, գրիչ, խոսք, վազելով, վազք, սեղան, անտառ, խոսում, գոռում, մեծանում, խոսք, վերադառնալով, տնտեսուհի, հաճելի:

2. Եզակի գոյականները դարձրեք հոգնակի։

Գիրք – գրքեր

Սիրտ – սրտեր

Գազան – գազաններ

Մեխ – մեխեր

Կարիճ – կարիճներ

Շուն – շներ

Մեքենա – մեքենաներ

Նստարան – նստարաններ

Տուն – տներ

Սեղան – սեղաններ

Հայ – հայեր

3․ Դուրս գրեք հոգնակի թվով օգտագործված գոյականները և առանձնացրեք հոգակիի վերջավորությունը:

Սեղան, կախիչ, մարդիկ, հանելուկներ, մատներ, կապիկներ, ժամացույցներ, դաս, կոշիներ, լարեր, պատուհաններ, նախագահներ, տնակներ, հոգիներ:

4․ Բառերը դարձրեք հոգնակի և խմբավորեք

Դաս, գրիչ, լուր, քար, հիշողություն, տետր, վագր, տղա, արկղ, ցուցատախտակ, կողմնացույց, հուշ, մազ, լեզու, կակաչ, փայտ, սունկ, աչք:

ԵՐ-ով ավարտվողներ	ՆԵՐ-ով ավարտվողներ
Դասեր, լուրեր, քարեր, տետրեր, վագրեր,	Գրիչներ, հիշողություններ, տղաներ,
Արկղեր, հուշեր, մազեր, փայտեր, աչքեր	Ցուցատաղտակներ, կողմնացույցներ,
	Լեզուներ, կակաչներ, սնկներ

– What’s your favorite subject?
– My favorite subject is PE.
– Why?
– Because I love playing sport.

Առաջադրանքներ

1. Նարնջագույնով նշված բառերի բացատրությունը բառարանում նայեք, գրեք և սովորեք:
   ակ – թանկարժեք քար
   խնամախոս – այն մարդը, որը գալիս է աղջիկ ուզելու
   նժույգ – Հեծնելու ընտիր ձի
   շշկլվել – Շփոթվել
   կողոպտել – Ուրիշի ունեցվածքը խլել
2. Կապույտով նշված բարդ բառերից յուրաքանչյուրի արմատներով կազմել մեկական բարդ բառ, ընդամենը՝ 4 բառ:
    ջաղացպան – ջաղաց + պահող, ջաղացատեր, այգեպան
   աչքալուս – աչք + լույս, աչքաբաց, լուսատու
   
3. Կանաչով նշված դարձվածքի իմաստները բացատրեք:
   բերանը բաց – զարմացած
   միտք է անում – մտածում է
   
4. Ի՞նչ հնարամտություն է բանեցնում աղվեսը, որ ջաղացպանին թագավորական շորերով ու կառքով ապահովի։
    Հայ-հարա՜յ, Չախչախ թագավորը մեծ Գանգեսով գալիս էր, որ պսակվի։ Ճամփին թշնամի զորքերը հանկարծ վրա տվին, մարդկանց կոտորեցին, ամեն բան տարան։ Ինքը ազատվեց փախավ։ Ձորում մի ջաղաց կա, եկել է մեջը մտել: Ինձ ուղարկեց, որ գամ իմաց անեմ, շոր տանեմ, գա պսակվի շուտով գնա իր թշնամիներից վրեժն առնի։
   
5. Ինչո՞ւ էր ջաղացպանը հարսանիքին նստել և ոչինչ չէր ուտում։
   Ջաղացպանը ոչինչ չէր ուտում, քանի որ նա չգիտեր, թե ինչից սկսեր և չգիտեր ոնց է պետք ուտել։
6. Արդյո՞ք աղվեսն ջաղացպանի լավության տակից դուրս եկավ։
   Այո